Mantelzorg weigeren. Mag dat?

Vroeger was er het bejaardenhuis, maar dat bestaat niet meer. Tegenwoordig blijven we zo lang mogelijk thuis wonen. Gemeenten spelen daarbij een belangrijke rol. Als uw vader of moeder hulp nodig heeft om zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen, is de gemeente het eerste aanspreekpunt. Bijvoorbeeld voor huishoudelijke hulp, een maaltijdservice of dagbesteding. De ondersteuning door de gemeente wordt geregeld via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

De gemeente onderzoekt of uw ouder recht heeft op hulp en daadwerkelijk hulp nodig heeft. Dit gebeurt tijdens 'het keukentafelgesprek' . Tijdens dit gesprek vraagt de gemeenteambtenaar ook of er familie, buren of vrienden zijn die bijvoorbeeld voor de schoonmaak, het vervoer of de dagbesteding kunnen zorgen. De gemeente vraagt dus eigenlijk of er mantelzorgers zijn.

Ook u kunt de vraag krijgen om mantelzorger te worden voor uw vader of moeder. Maar wat als u níet wilt mantelzorgen? Belangrijk is dat uw ouder daarvan op de hoogte is én dat tijdens het keukentafelgesprek vertelt. Het is dus belangrijk om uw eigen wensen met uw vader of moeder te bespreken. Vertel duidelijk en eerlijk waarom u niet wilt mantelzorgen. Zo voorkomt u dat er bij uw ouder(s) en bij de gemeente verwachtingen ontstaan die u niet kunt waarmaken. Daarnaast kunt u samen met uw ouder(s) bekijken of er misschien andere mensen zijn die wel mantelzorg willen verlenen.

Er kunnen veel redenen zijn waarom u geen mantelzorger wilt worden. Misschien heeft u zelf een druk leven. Misschien is de relatie tussen u en degene die mantelzorg nodig heeft, niet goed. Misschien bent u niet zo’n zorgzaam type. Of wilt u gewoon de dochter of de zoon van uw ouders blijven en niet hun hulpverlener worden. Uiteindelijk maakt het niet uit wat uw redenen zijn: volgens de Wmo mag niemand verplicht worden om mantelzorg te verlenen. Die zorgplicht geldt overigens wel voor de gemeente. Gemeenten zijn wettelijk verplicht om mensen met een hulpvraag de juiste ondersteuning te geven zodat het mogelijk is om zelfstandig thuis te blijven wonen.

Soms probeert een gemeente om mantelzorgplicht op te leggen. Zo wilde de gemeente Olst-Wijhe een moeder verplichten om gratis mantelzorg te verlenen aan haar inwonende zoon. De zoon lijdt aan schizofrenie en koopt via een persoonsgebonden budget zijn eigen zorg in. De zaak kwam in 2017 voor de rechter. Deze bepaalde dat de gemeente de moeder niet mag verplichten gratis mantelzorg aan haar zoon te verlenen. En in Etten-Leur wilde de gemeente dat een dochter als onbetaald mantelzorger het huishouden van haar moeder zou doen. Ook dat hield de rechter tegen. Zit u in eenzelfde situatie? Wil de gemeente van bijvoorbeeld uw ouders u wel tot mantelzorg verplichten? Neem dan contact op met de juridische adviseurs van MantelzorgNL. Zij helpen u bij het schrijven van bezwaar- en verzoekschriften, klachtbrieven en andere officiële teksten.

De Nederlandse wet maakt verschil tussen mantelzorg en gebruikelijke zorg. Mantelzorg is niet verplicht, gebruikelijke zorg wel. Maar wat is dan gebruikelijke zorg? Onder gebruikelijke zorg valt de normale dagelijkse zorg voor gezinsleden en huisgenoten. Dus voor een ouder, tante of buurvrouw kunt u de zorg weigeren, maar voor uw echtgenote of huisgenoot niet. Gebruikelijke zorg is de normale, dagelijkse zorg die partners - of ouders en inwonende kinderen - elkaar geven omdat ze een gezamenlijk huishouden voeren. Als de een (langdurig) ziek is, kookt de ander en maakt hij ook het toilet schoon. Het wordt anders als het om persoonlijke - en medische verzorging gaat. Daarvoor kunt u namelijk thuiszorg aanvragen, bijvoorbeeld via de huisarts bij de wijkverpleging.

U mag dus nee zeggen als iemand buiten het eigen gezin waarmee u samenwoont een beroep op u doet. Toch is dat niet eenvoudig. Nee zeggen ‘hoort niet’ en het levert vaak schuldgevoelens op, zeker als uw broers en zussen wel mantelzorgen. Ook buiten de eigen familiekring is er niet altijd begrip voor zo’n keuze. MantelzorgNL, de belangenvereniging voor mantelzorgers, heeft een gratis praatpakket samengesteld, het Familie Gesprek. Het pakket helpt u om het gesprek met uw familie aan te gaan. Zo kunt u onbegrip en zelfs ruzie misschien voorkomen.